27 تیر 1401

بله قربان؟ نه قربان!

روز عید قربان که برای عرض تسلیت به دیدن خانم فهیمی مادر شهید سهراب اعرابی رفته بودیم که دومین فرزند خود را نیز اخیرا از دست داده‌اند. بزرگ مجلس از ایشان پرسید که «آیا شده است که از خدا بپرسید که چرا من باید متحمل چنین هزینه‌ای شوم؟» بانو فهیمی که الحق مادر فهیم و مومنی هستند پاسخ دادند: بله با اوج خشم و تضرع از خداوند پرسیدم. اما هنگامی که در همان ایام به‌نحوی غیرآشکار به تظاهرات جوانان رفتم و هزاران جوان هم سن و هم نسل او را دیدم و شنیدم که فریاد می‌زدند «سهراب ما نمرده»، آرامش یافتم و با خود گفتم همه‌ی این جوانان فرزند من هستند و مانند فرزند من می‌توانستند قربانی شوند.

فلسفه‌ی عید ابراهیمی قربان این  بزرگترین اعیاد مسلمانان جهان که در ایران ما در قیاس با سایر کشورها کمتر چنان که باید بزرگ داشته می‌شود (آنهم در ایام گرانی‌ سرسام‌آور گوشت و گوسپند)، به‌زبان ساده همین آزمون ایمان و آمادگی برای فدای عزیزترین چیزی است که می‌تواند تو را اسیر خودخواهی طبیعی‌ات سازد و از گرویدن به والایی و ایثار برای دیگران بازدارد.

پس قربان (قرب، نزدیکی) آن‌چیزی است که بدان به خدای تعالی نزدیکی جویند و اما در نزد ما فارسیان به‌معنای مطلق تصدق و ارادت به کار می‌رود و گاه نسبت به افرادی صاحب مقام که تقرب به آنان عین دوری از خداست و از واژگان فرهنگ سنتی و بومی غلامی و چاکری در برابر آقایی و سروری به‌شمار می‌آید.

قربانی کردن حیوان به‌جای انسان برای اطعام گرسنگان هرچند پیشرفتی بود که در ادیان ابراهیمی رخ داد، اما این پاداش فرعی آزمون ابراهیم، فلسفه‌ی این آیین و مناسک نبود. معنا و هدف این عید و جشن برای کسی آشکار می‌شود که بداند اسماعیل او کیست و چیست و او چه اندازه حاضر است آن‌را فدای نزدیکی به تعالی خدا و همبستگی معنوی با خلق کند.