2 شهریور 1401

در سوگ ه. الف سایه (هوشنگ ابتهاج)

از آن پس نمیرم که من زنده‌ام که تخم سخن من پراگنده‌ام

خبر درگذشت ه. الف سایه در این روزهای سراسر سوگ نیز تلخ بود. زیرا هرچند پیش او مرگ «ساده‌ترین مسئله و سهل‌تر از کندن یک برگ» بود، اما غم‌انگیز رفتن یک شاعر بزرگ ملی-مردمی، غزل‌سرای «نهالک‌های بی برگ ما» بود که «به باغ می‌اندیشید» و... کمانداران کمین‌کرده در پشت درش.
اگر مرگ هر شاعر بزرگ روز عزای زبان و فرهنگ ملی است از آن‌روست که زبان گوهر فرهنگ است و ذات زبان در هر زمان، در شعر نطفه می‌بندد و شعر خمیرمایه‌ی اندیشه‌ و ادب و آداب و رسوم و سبک ‌زیست و سکنی گزیدن خلق‌ها در دوران های تاریخ است.

31 مرداد 1401

جواب دشنام دشنه نیست!

ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ
«(مردمان را) با حکمت و برهان و اندرز نیکو به‌راه پروردگارت دعوت نما و با آنها به شیوه‌ای که نیکوتر است، مناظره و استدلال کن!»
قرآن، نحل، 125

سوء‌قصد به جان سلمان رشدی و همه موارد نظیر آن، بنا به انگیزه‌های ظاهراً دینی، باوجدان عمومی مردم جهان، بویژه با مبانی اعتقادی مسلمانان آزاداندیش و صلح‌جو ناسازگار است. غالب مسلمانان اقدامات تروریستی با انگیزه‌های مذهبی را محکوم و دعوت به چنین اقداماتی را ناصواب می‌‌دانند. ارعاب و ترور ممکن است در کوتاه مدت دهان‌ها را ببندد امّا بذر نفرت و خصومتی را می‌پروراند که راه‌های گفتگو و تبادل فکر و اندیشه را مسدود می‌کند. بنابراین عالمان دینی در عصر رسانه و شبکه‌ی گسترده‌ی ارتباطاتِ جهان، بیش‌ازپیش ناگزیرند به نیکوترین برهان و بیان مجهز شوند و نه دشنه ها و خنجر های کینه توزی را تیز کنند.

5 مرداد 1401

زوربای ایرانی

بزنگاه سیاست و ادبیات: گفت‌وگوی احمد غلامی با احسان شریعتی

📌منتشر شده در روزنامه شرق / 4 مرداد 1401

 در «زوربای یونانی» کازانتزاکیس هم با دو تیپ سروکار داریم، یک شخصیت با تیپ آپولونی یعنی روشنفکر انتزاعیِ کتاب‌خوان -که به «کِرم کتاب» ترجمه شده و در اصل «موش کاغذخور» است- که با «زوربا» به‌عنوانِ چهره‌ای مردمی، زنده و عارف‌مسلک و در عین حال با انگیزه‌ها و غرایض زیستی و جنسی که خلاف هم کرده اما درک واقعی و عینی و صادقانه‌ای از زندگی دارد، آشنا می‌شود. تفاوتِ این دو شخصیت، همان تفاوتِ آپولون، خدای خرد و انتزاع و عقلانیت است در مقابل شهود دیونیزوس که خدای شور و زندگی است. «دموکراسی» زمانی در قرون وسطی یک اتوپیا بود، اما الان وقتی می‌گوییم جوامع دموکراتیک، خیلی ساده یعنی جوامعی که توسط اکثریت مردم مدیریت اجتماعی و سیاسی می‌شوند. داشتن یک سیستم تأمین اجتماعی که شهروندان احساس سعادت کنند، دیگر به‌هیچ‌وجه اتوپیایی نیست بلکه یک امر عادی موفق است.
× در دوره‌ی جدید همه چیز باید بازتعریف شود و «ازسرگرفته» شود و «سر جای خود» بنشیند: برای نمونه، دین چیست؟ انتظاری که از دین داریم این است که دین باشد! یا انتظاری که از دنیا و عقلانیت و سیاست داریم این که خودشان باشند. زیرا پیش از این همه‌چیز از جای خودشخارج شده بود و به حوزه‌های دیگر تعرض می‌کرد.

فیلسوف واقعی مانند یک کودک که همه‌چیز برایش تازگی دارد و دائماً سؤال می‌کند، هیچ‌چیز برایش عادی نیست و از نو مثل کودک می‌فهمد. این امر هم در زمینه فلسفی مطرح است و هم در زمینه ایمانی که عیسی می‌گوید شما باید کودک شوید!